Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan Sağlıkta Dönüşüm Projesi’nin önemli bileşenlerinden birisi olan Özerk Hastane İşletmeciliği, Bakanlar Kurulu tarafından 6 Mart 2007 tarihinde TBMM’ye sevk edilen “Kamu Hastane Birlikleri Pilot Uygulaması Hakkında Kanun Tasarısı” ile önemli bir ivme kazanmıştır. Sağlık hizmetlerinde finansman ve sunumun birbirinden ayrılması ve Sağlık Bakanlığının kural koyan, kuralları denetleyen bir fonksiyon ile sistemde yerini alabilmesi, kamu sağlık hizmetlerinde verimliliğin sağlanması için idari ve mali açından özerk sağlık birimlerinin kurulması önem taşımaktadır. Tasarının amaçlarına katılmak ya da karşı durmak, kişilerin kendi değerlendirmelerine göre değişebilir. Ancak mevcut Tasarı ile sağlanmak istenen idari ve mali açıdan özerkliğin gerçekleştirilmesi tartışmalı görülmektedir. Kamu Hastane Birliklerinin özerkliği, Tasarının gerekçesinde “Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde atılan bu ve benzeri adımlardan sonra, hastane hizmetleri sunumunda karar verme, gelir elde etme ve harcama yapma yetki ve sorumluluklarının idari ve mali açıdan özerk kamu hastanelerine aktarılmasının zamanının geldiğine inanılmaktadır” denilmek suretiyle açıkça ifade edilmiştir.
Esas itibariyle özerklik, Anayasa’nın veya yasanın verdiği sınırlar içerisinde, kural koyabilme, karar alabilme ve aldığı kararları uygulama yetkisini ve yetkinliğini ifade etmektedir. Hukuk sistemimizde kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların özerkliği, anayasal ve yasal düzeyde olmak üzere iki aşamada tanımlanmıştır. Anayasal düzeyde özerklik yüksek öğretim kurumlarına ve TRT’ye verilmiştir. Nitekim Anayasa’mızın 130 uncu maddesi ile yüksek öğretim kurumlarına bilimsel özerklik tanınmıştır. 133. maddesi ile de kamu tüzel kişiliğine haiz radyo ve televizyon kurumlarının özerkliğinden bahsetmiş, ancak bu özerkliğe yüksek öğretim kurumlarında olduğu gibi herhangi bir sınırlama ya da tanımlama getirmemiştir. Yasal düzeyde özerklik tanınan kamu tüzel kişiliğini haiz kurumlara ise çok sayıda örnek gösterilebilir. Bunlar arasında RTÜK ve diğer üst kurulları, Türkiye İş Kurumunu, Sosyal Güvenlik Kurumunu sayabiliriz.
TBMM’ye sevk edilen Tasarı’nın gerekçesinde açıkça idari ve mali bakımdan özerkliği amaçladığı belirtilmesine rağmen, Tasarı metninde kurulacak Kamu Hastane Birliklerinin idari veya mali özerkliğine ilişkin herhangi bir belirleme yapılmamıştır.
Aynı husus halen yürürlükte olan 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu ile getirilen sağlık işletmeleri (Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi örneği) için de söz konusu olmuş, yasada açıkça bir düzenleme yapılmadığı halde 1995 yılında çıkarılan Yönetmelik’le idari ve mali özerklik tanımlanmaya çalışılmıştır. Ancak uygulamada sistem hukuksal açından tıkanmış ve sistem uygulanamaz hale gelmiştir. Zira, yasa hükümleri karşısında yönetmelik ile tanınan idari ve mali özerkliğin getirdiği hak ve yetkilerin uygulanma imkanı olmadığı açıktır.
Tasarı’da, kurulacak Birliklerin Sağlık Bakanlığının ilgili kuruluşu statüsünde tanımlanmasının da idari ve mali özerklik açısından yeterli bir düzenleme olmayacağı görülmektedir. Bakanlıkların kurulmasıyla ilgili 3046 sayılı Yasa’nın 11’nci maddesinde ilgili kuruluşların özerkliğine ilişkin herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Kurulacak birliklerin, Tasarı hükümleri dışında özel hukuk hükümlerine tabi olmasına yönelik düzenleme, özerkliğin yaşama geçirilmesi için önemli bir açılım gibi değerlendirilmekle birlikte, Tasarı’nın gerekçesinde belirtilen idari ve mali özerkliği sağlamakta yetersiz kalacağı düşünülmektedir.
Tasarı’nın gerekçesinde de belirtiliği gibi özerk bir anlayış ile Kamu Hastane Birlikleri kurulabilmesi için 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununda yaşanan deneyimin de dikkate alınarak, Tasarının TBMM’deki görüşmelerinde verilmek istenen özerklik sınırlarının yasada açıkça düzenlenmesi, hatta diğer kanun hükümleri ile çelişen hallerde, hangi kanun hükümlerinin uygulanacağının da açıkça belirtilmesinde yarar bulunmaktadır.
02.04.2007 tarihinde Medimagazin Sağlık Haber Portalında yayınlanmıştır. Ulaşmak için lütfen tıklayınız: https://www.medimagazin.com.tr/authors/huseyin-celik/tr-kamu-hastane-birlikleri-ozerk-mi-72-65-1130.html
Hüseyin Çelik 